Paflagonya - 1

PAFLAGONYA DEVRİ

Eti imparalorluğunun inkırazını müteakip, onlarla beraber veyahut onlardan sonra Önasya'dan gelmiş ve Etilerin himayesi altında Küçük Asyanın muhtelif yerlerine yayılmış olan Türk kabileleri, yerlerinde müstakil birer küçük devlet haline gelmişlerdir. Bu Türk kıbileleri Firikyalılar, Bitinyalılar, Lidyalılar, Paflagonyalılar, Muşhiler, Komgenler'dir. Bu Akvam Anadolu kıt'asının en eski sakinleri olan Etilerin üzerine gelmişler ve onların imparatorluğunu, devletlerini, hatta bütün içtimai teşkilstlarını inhilâl ettirmişlerdir. Bu kavimlerin hepsine, Trak kavmi denilmiştir. Paflagonyalılar da. Trak kavmine mensup olduğu cihetle onların da bir Türk kabilesi olduğu artık tahakkuk etmiştir.

Hudut:

Paflagonya kıt'ası, şarkın Kızılırmak (Halis), garben  Sakarya nehirleri, cenuben Firiçya ve Galatı memleketlerile mahdut idi. Şimalde, Karadeniz bulunuyordu. Yani şimdiki Kastamonu, Sinop, Çankırı, viliyetlerini tamamile, Samsun, Bolu ve Zonguldak villyetlerinin de bir kısmını ihtiva ediyordu.

İstilâlar:

Paflagonya, kendi varlığı derecesinde müstakil bir devlet halini almağa başladıktan pek az bir zaman sonra, bir çok îstilâlara maruz kaldı ve asırlarca Paflagonya toprakları üzerinde yabancı hâkimiyeti hüküm sürdü.

Firikya istilası:
Firikyalılar, Milâddan Önce 1555 senesinde Küçükasyayı, Boğaziçi'nden Antitoros’lara kadar işgal ettiler. Ve bu meyanda Kastamonu ve havali­sini de işgalleri altına almış oldular, ki bu istilâ, Eti İmparatorluğunun inkırazından sonra, bir istiklâl kudreti gösteren Paflagonya için ilk felâ­ket sayılır. Bu felâket te bir hayli zaman devam etmiştir. Bir müddet müstevli halde kalan Firikya hükümeti, Udya ve Kimri (Kimer)lerin taarruzu ile karşılaştı. Ve VII inci asırda Kimriler bütün Ka­radeniz sahilini ve dolayısile Kastamonuyu işgal eylediler. Ve Milâttan önce VI inci asırda Fırikyalıların inkırazına sebep oldular. Bu havali de ondan sonra Lidyalılann eline geçti. Halbuki Lidyalıların asıl merkezi Menders Gedis vadileri idi.

Lidya istilâsı:
Lidya hükümdarlarından Giges; idare ettiği mahirane siyaseti yüzün­den Lidyayı zamanın en mühim bir ticaret merkezi haline getirdi. Bu meyanda Sinop, Karadeniz cihetinde ikinci derecede bir ticaret mahreci, Kastamonu da o mahrece giden yol olmak itibarile, Lidyanın en ehem­miyetli birer mevkii halinde bulunmuştur.

Gigesin büyük emel ve itina ile kurduğu itilâf ve muvazene siyaseti, Kimri ve Trakların bir kasırga gibi Anadoluyu saran istilâlarile altüst oldu. Ve nihayet Kimrilerle İraklar Paflagonyayı merkez edindiler ve etrafla muharebelerine devam ettiler. (Milâttan önce 660) ve Lidta hükümdarı Giges ile yaptıkları muharebede mağlûp oldular. Giges, Kimri­lerin reislerinden ikisini zincire vurarak Ninura'ya yolladı.

Aradan az bir zaman geçince, mağlûp vaziyette bulunan Kimriler başlarına mahir ve muktedir bir kumandan olan Toktamış'ı geçirdiler. Toktamış Lidya üzerine bir intikam hücumu yaptı ve Lidya hükümdarı Giges bu meydan muharebesinde öldü. (Milâttan önce 652) Toktamış tarafından istilâya uğrayan Lidya yağma edildi. Ve Kimriler Şart şehrine girdiler. Hatta Efed ve Menderes’e kadar yürüdüler.

Toktamış, bilâhara, Asur üzerine yürümek için Kilikya'ya gitti. Ora­da muharebe hazırlığı yaparken Asurların hücumuna uğradı, mağlûp oldu ve öldü. (Milâttan önce 650)

Kimriler, bu mağlûbiyetten sonra bir daha Paflagonya'ya dönmediler, cenuba çekildiler; Suriye ve Mısır içlerine doğru dağıldılar.Bu suretle Paflagonya yine Lidya idaresi altına geçti ve hayli zaman Lidya idaresi altında kaldı. Bilâhara Lidyanın şahin krallarının so­nuncusu olan Kresüs devrinde, Lidya hakikî bir refah ve itilâ devri halinde kaldı. (Milâttan önce 564-561). Ve Paflagonya, bu sırada Krezüs hükü­metinin şark hududunu teşkil etti.

İran istilası:
Krezüs, sulh ve refah içinde vaktini geçirir dururken, bir gün Iran Hükümdarlarından Keyhusrec (Kuruş) in taarruzuna maruz kaldı.

Krezus ordularile İran orduları arasında vukua gelen muharebede Lidyalılar mağlûp oldular. Ve Kurusun ordusu, bütün Lidya, Misya ve bu meyanda Paflagonyayı da işgali altına aldı. Bu suretle Paflagonya bu defa da Iran idaresine geçti.

Dara zamanında, Paflagonya, üçüncü Satraplığın bir kısmı oldu.

İskender istilâsı:
Paflagonya, İran istilâsından sonra bir de Yunan istilâsına uğradı. Hududunu Anadolu sahiline kadar uzatan, İran devletinin vaziyetini, kendi vaziyeti için iyi bulmıyan Makedonyalı İskender topladığı büyük bir ordu ile İran'a harp ilân etti; ve İran ordusunu mağlup ederek Anadoludan çıkardı ve istilâ ettiği yerleri, zaptettiği memleketler sırasına soktu. (Milâttan önce 330)

İskender, bu seferinde bir çok araziyi işgali altına aldıktan sonra Firikya üzerine de yürüdü, orasını zaptetti. Tordiyen Düğümünü yardı ve Paflagonya ile Kapadokya yı da zapt ve istilâ etti.